Moravec Paradoksu Nedir? (Yapay Zeka vs İnsan)

Özellikle yakın geçmişte yapay zekanın ve robotların becerileri, modern teknolojinin yetilerini artırmakla beraber insanlar arasında birtakım kaygılara yol açabiliyor.

Yapay zekanın yaşadığı teknolojik gelişmelerde asıl amaç; insanların işini ve hayatını daha çok kolaylaştırmaya sebep olsa da, bu güç ilerleyen dönemde insanların ve istihdamın aleyhine olabilir mi sorusu da bazı açmazları beraberinde getiriyor.

Yapay Zeka İnsanları İşsiz Bırakacak Mı? (Moravec Paradoksu)

Moravec Paradoksu nedir sorusunun yanıtını aslında çok kısa bir şekilde vermek mümkün.

Moravec Paradoksu, yapay zekanın insanlar için oldukça zor olabilen matematik, mantık veya logaritma gibi alanlarda çok iyi ve hızlı bir performans sergilerken; insanlar için yürümek veya bir eşyayı bir noktadan başka bir noktaya taşımak gibi son derecede temel fiziksel eylemlerde zor öğrenen modeller olmasıdır diyebiliriz.

1980’li yıllarda yapay zeka üzerine araştırmalar yapan bilgisayar bilimcisi Hans Moravec‘in, diğer bilim insanı arkadaşları Rodney Brooks ve Marvin Minsky ile birlikte ortaya koyduğu bir açmazdır.

Moravec Paradoksu’nun temelinde yapay zekanın matematik ve hatta günümüzde yaratıcılık alanında dahi insanların zorlanabildiği eylemlerde insanı geride bırakması, fakat milyonlarca yıldır evrilmeye devam eden insan beyninin eleştirilen düşünce, problem çözme, karar alma ve dil kullanımı gibi zihinsel eylemlerde her zaman üstün olacağı yatmaktadır.

Moravec Paradoksu örneği olarak; yapay zeka karmaşık mantıksal sorunları çözebilir ve ileri düzey matematik işlemleri gerçekleştirebilir. Bununla birlikte, bebekler ve yeni yürümeye başlayan çocuklar olarak kazandığımız ‘basit’ becerilerin ve yeteneklerin (algı, iletişim, hareket vb.) bir yapay zeka tarafından öğrenilmesi çok daha uzun zaman alan, oldukça maliyetli bir süreçtir.

Moravec Paradoksu’na göre aslında yapay zekaya göre bizler için zor olan kolay, bizim için kolay olan zordur da diyebiliriz.

Yapay Zeka İnsanın Yerini Alır Mı?

Akıllara gelen bir diğer açmaz, yapay zeka insanın kolay yaptıklarını zor yaparken ve insanın zor yaptıklarını rahatlıkla gerçekleştirirken bizi nasıl bir geleceğin beklediği.

Yapay zeka işsizliğe neden olur mu ya da yapay zeka insanın yerini doldurabilir mi soruları da Moravec Paradoksu açısından değerlendirilebilir.

Zira yapay zekanın yakın gelecekte kazandığı işlevsellik ve her geçen gün yeni bir teknoloji harikasının bizleri hayrete düşürmesi bazı meslek grupları tarafından kaygıyla izlenmekte.

Kaldı ki neredeyse internetin hayatımıza girişinden itibaren kullanmaktan vazgeçmediğimiz Google gibi platformların bile yapay zeka gelişmeleri ve arama motorlarının ortadan kalkacağı kaygısına kapılması, dünyaca ünlü firmayı kırmızı alarma geçirmiş ve ChatGPT’nin ardından çok kısa süre sonra hummalı çalışmalarla birlikte Google Bard’ın yayımlanmasına önayak olmuştu.

Hep birlikte gelişmeleri izliyoruz ve birçoğumuz yapay zekanın insanın yerini alıp alamayacağını, yapay zekanın iş hayatlarımızı ve istihdam oranını nasıl etkileyeceğini düşünüyoruz.

Moravec Paradoksu: Niteliksiz İşçi İhtiyacı Mı Doğuracak?

Bu gelişmelerin Moravec Paradoksu ile ilişkisi konusunu toparlamak gerekirse, günümüzde bu paradoksun ortaya çıktığı tarihten itibaren yapay zeka çok daha fazla gelişti.

Yapay zeka günümüzde belirli kelimelerle ve komutlarla görsel üretiyor, kendi yazım stilinizi tanıttığınız takdirde sizinkinin neredeyse aynısı bir üslupla içerik oluşturuyor.

Yani yapay zeka bu paradoksun körü körüne tartışıldığı 80’lerden ve 90’lardan çok daha gelişkin bir seviyede ve her geçen gün farklı bir yeteneğe sahip yapay zeka tool’ları piyasaya ücretsiz ya da demo olarak sürülüyor.

Ve günümüzde tartışılmaya başlayan bir yeni konu, bu paradoksu daha bir açmaza sürüklüyor:

Yapay zeka dijital pazarlamacılar, reklamcılar, yazılımcılar ve hatta mavi yakalılar (doktorlar, tıp bilimcileri) yakın gelecekte vasıfsız; inşaat işçileri, ağır işlerde görev yapanlar vasıflı mı olacak?

Yani Moravec Paradoksu’na dair tartışılan bu konu vasıflı işçi – vasıfsız işçi kavramlarının yer değiştireceğine, bir zaman sonra tüm dünyada vasıflı işçi yerine günümüzde “vasıfsız işçi” olarak geçen meslek erbaplarının daha fazla değer ve rağbet göreceğine işaret ediyor.

Şimdilik buna net bir cevap veremiyor olsak da, yapay zekaya dair gelişmeleri biraz daha izleyerek bu sürecin nasıl sonuçlanacağını yakın gelecekte yanıtlayabileceğiz gibi duruyor.

Final: Moravec Paradoksu “İnsanlar İşsiz Kalacak” Diyor Mu?

Konuyu toparlarken, biz insanlar için biraz iyimser bir son ile Moravec Paradoksu’na göre insanların (vasıflı ve vasıfsız olarak değerlendirmeden, tüm insanlığın) yakın gelecekte yerini alabileceği yorumu çıkartılamıyor.

Moravec Paradoksu’na göre yapay zeka sistemleri eleştirel düşünce, sorun çözme ve karar verme gibi spesifik özellikleri sınırlı şekilde yapabilme durumunda.

Yapay zeka modelleri tekrarlayan ve belirli kurallara dayalı görevleri yerine getirmede son derece başarılı olsa da, hala yaratıcılığa ve insani dokunuşlara ihtiyaç duyan meslek grupları var.

Özetle gelişmeye devam eden ve artan yapay zeka kullanımı işin ve istihdamın doğasını değiştirecek. Bu da biraz önce bahsettiğimiz vasıflı – vasıfsız işçi ihtiyaç oranını değiştirebilir. Ancak Moravec Paradoksu’na göre yakın gelecekte insanlar için yaygın ve ağır bir işsizlik sorunun ortaya çıkması ihtimal dahilinde değil.